Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Lauri Viita (1916 – 65) uważany jest za jednego z największych indywidualistów wśród twórców literatury fińskiej. Łączył wrodzony talent z oryginalnym darem obserwacji i siłą wyrazu. Jako poeta nadawał zużytym formom poetyckim nowe właściwości wykorzystując wyrazistość i naturalność języka potocznego. Należał do pisarzy dociekliwych, ciągle stawiających niewygodne pytania sobie i otoczeniu. Pisał we własnym bardzo dojrzałym stylu. Przez pryzmat swojej choroby ( schizofrenia) jest bezkompromisowy w swoich poglądach. Powieść „Moreny” ( Moreeni 1950) opowiada o losach rodziny Nieminenów na tle wydarzeń wojny domowej 1918 roku. Autor ukazuje życie prostych ludzi budujących swoją egzystencję przed, w trakcie i krótko po wojnie. Nieminenowie, Iisakki i jego żona Józefina oraz ich dzieci: Paavali, Jussi, Elina, Sylvi, Kalle, Einari i Erkki – alter ego autora, to robotnicza rodzina zamieszkująca wzgórze Pispali – robotniczej dzielnicy miasta Tampere. W powieści opisane jest powstawanie i powolny rozwój robotniczej dzielnicy miasta. „Moreny” to dokument literacki, zapis tamtych czasów, ukazuje postawy i sposób myślenia Finów w tym okresie. Zawiera opis kluczowej dla Finlandii bitwy o Tampere. Viita przedstawia postawy robotników, radykalizację ich poglądów, konflikty między grupami białych i czerwonych, dramatyczne podziały przebiegające przez rodzinę. Powieść jest syntezą opisu ludowego ( Sillanpää, Lehtonen, Kianto) i powieści robotniczej ( Pekkanen, Siippanen). Jest to dzieło schizofreniczne. Co jakiś czas jak błyski pojawiają się kolejne tematy i wątki omawiane z różnych stron. Zazwyczaj są to rozmowy ukazujące różne postawy i stosunki. Czytelnik musi być uważny, bo znikają one niemal tak szybko jak się pojawiają. Wiele antycypacji, retrospektywne zdjęcia, luki i przeskoki w strukturze powieści. Powieść jest otwarta, narrator po prostu milknie. Niewątpliwym plusem jest właśnie ten narrator - ironiczny, sarkastyczny, dociekliwy a nawet szyderczy, Przemawia, wieszczy, poucza, wyzywa, uzupełnia i dopowiada. Krytyka mówi, że „Moreny” to jedna z najbardziej znaczących powieści w literaturze fińskiej. „Niech będzie błogosławiony czas, który przemija niepowstrzymanie.”