Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Marcin Wojciechowski przedstawił "W cieniu" rozmowę z Adamem Danielem Rotfeldem, który już tytułem wstępu Teresy Torańskiej jawi się wśród wielu superlatyw i laurów jako "człowiek do spraw trudnych, żeby nie powiedzieć - beznadziejnych."* Dyplomata i erudyta najczystszej wody, który spotykał się niemal ze wszystkimi z najważniejszych polityków, przywódców państw i myślicieli. "12 rozmów z Marcinem Wojciechowskim" czyta się zatem z zainteresowaniem. Czyta się dobrze, a nawet świetnie. Nie umniejszając roli i zasługi autora, współautorów, redagujących i współtworzących książkę trzeba przyznać, że Adam Daniel Rotfeld jest niczym zawodnik, którego osiągnięcia sprowadzają się do tego, że stanowi konkurencję już jedynie dla siebie samego. Indagujący stawia jednak pytania, docieka, stara się w przemyślany sposób dotrzymać kroku swemu interlokutorowi za czym ciekawy układ książki, która zarysowana zostaje rozdziałem wprowadzającym "Porządkowanie chaosu", a kończy podsumowaniem "O sztuce dyplomacji". Pomiędzy tym początkiem, a końcem odnajdujemy 12 całostek myślowych, które są rozdziałami z odniesieniem do osób znanych ze swej działalności i pracy na całym świecie. Osoby z którymi Adam Daniel Rotfeld spotykał się osobiście. Tak więc, każda kolejna odsłona poprzedzona jest tytułem założenia, np.: "Gdy myślę Ryszard Kapuściński - Czy świat staje się lepszy?". Następnymi z wielkich nieobecnych biorących udział w rozmowie niejako in absentio i na zasadzie swobodnego triumwiratu są: Czesław Miłosz, Zygmunt Bauman, Leszek Kołakowski, Henry Kissinger, Helmut Kohl, Charles de Gaulle, Michaił Gorbaczow, Jan Paweł II, Jerzy Giedroyc. Adam Daniel Rotfeld nie sprawia wrażenia gawędziarza. Nie wydaje się też by można było postrzegać go jako człowieka rozprawiającego o swoim życiu i światowej polityce w sposób anegdotyczny i obliczony częstokroć na wywołanie u Czytelnika wrażenia efekciarstwa połączonego z błyskotliwością umysłu. Rozmówca Marcina Wojciechowskiego jest człowiekiem niezwykle rzeczowym, doświadczonym i jak sam wielokroć zwraca uwagę jest zahartowany przez życie. Znakomicie współgra to z kompozycją książki, której można zarzucić brak conajmniej 12 kolejnych rozdziałów przedstawionych w sposób podobny jak powyżej wzmiankowano. Oczywiście, zawiedzeni mogą wytykać, iż spora część "W cieniu" obraca się wokół wspomnień rozwijanych w tematyce, która dla Adama Daniela Rotfelda była naturalnym środowiskiem czyli historia Ukrainy, Kresów Wschodnich. Pozostaje przy tym wielkim orędownikiem polskiej kultury ze szczególnym uwzględnieniem twórców pozostających w swoim czasie na emigracji. Wskazuje na olbrzymią, a nie do końca we właściwy sposób odczytywaną i rozumianą rolę pisarzy tego formatu co Miłosz czy nie mniejszych jak Dostojewski czy Kafka. Zwraca uwagę, że tacy pisarze sygnalizowali "nadejście totalitaryzmów. (...) Takie widzenia przydarzają się jedynie geniuszom."** Znajomość pewnych reguł jakimi rządzi się historia oraz procesy dziejowe pozwalają Adamowi Danielowi Rotfeldowi na dokonywanie podsumowań oraz wyciąganie wniosków co do obecnej kondycji Polski jak i świata oraz próby wiarygodnych przewidywań przyszłości wobec zauważalnych zmian w układzie równowagi świata i dążeń państw oraz ich przywódców. Dyplomata tej wielkości co rozmówca Marcina Wojciechowskiego porusza przy tym zagadnienia współczesnej polityki, socjologii, wartości w sposób szalenie ciekawy lecz pozwalający odczuć, że wielość problemów i tematów jakie są mu znane może omówić mimo wszystko w dość ogólnym założeniu z racji stosunkowo skromnej objętości niespełna 300 stron jakie sobie liczy książka wydana przez Agorę i PISM. Zręczności, taktu, ogłady i innych talentów jakich oczekuje się po człowieku odpowiedzialnym za stosunki międzynarodowe i rozwiązywanie wielu problemów nie sposób w odniesieniu do Adama Daniela Rotfelda nie dostrzec. Wydaje się być dyplomatą wzorcowym. Nie jest człowiekiem przypadkowym chwytającym nadarzającą się okazję. Wszechstronnie przygotowany i wykształcony. Ciekawe zatem wydają się spostrzeżenia i wyjaśnienia traktujące o kwestiach spornych, a wiążących się z najbardziej zajmującymi uwagę świata sytuacjami jakie zaistniały w postaci konfliktu, często konfrontacji zbrojnej wymagającej interwencji i negocjacji ludzi do tego powołanych. Przykładem trudnych decyzji i wyborów, które można rozpatrywać w kategoriach moralnej rozterki, konfliktu dążeń i sumienia jest stanowisko jakie zajęto wobec niebezpieczeństwa ze strony Iraku: "Innymi słowy, podzielałem pogląd Jana Pawła II, że zbrojna interwencja w Iraku była decyzją niesłuszną. Jednak w naszym interesie było udzielenie Amerykanom poparcia w tej niesłusznej sprawie."*** Przypomnienie pierwszych doświadczeń i przygód z dyplomacją datuje się na rok 1958. Adam Daniel Rotfeld wspomina czas kiedy był tłumaczem i opiekunem drużyn kolarskich ZSRR i NRD na terytorium Polski podczas Wyścigu Pokoju. Jego pierwsze negocjacje polegały na próbach pogodzenia obu zwaśnionych drużyn między którymi doszło do poważnego konfliktu z rękoczynami włącznie. "Wspominam to zabawne - z perspektywy minionych lat - zdarzenie jako żartobliwy początek."**** Książka nie jest zbiorem zabawnych anegdot z wielkiego świata, choć zawartych zostało w kontekście poruszanej problematyki kilka ciekawych opowiastek. Wiele omówień analiz dotyczących kierunków obranych przez poszczególne narody i ich przywódców, rola Unii Europejskiej oraz pozycja Polski w owej wspólnocie Starego Kontynentu. Niemało historii i przybliżenia poważniejszych zmian jakie odmieniły oblicze nie tylko Europy. * - cytaty z książki "Adam Daniel Rotfeld - W cieniu" Marcina Wojciechowskiego ** - jw. *** - jw. **** - jw.