Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Kilka lat temu przeczytałam książkę Anne O’Brien o Katarzynie Walezjuszce. Wzbudziła we mnie mieszane uczucia, ale nie była najgorsza, poza tym często poszczególne książki jednego autora są na bardzo różnym poziomie. Postanowiłam dać jej kolejną szansę i tak w moje ręce wpadła ,,Niepokorna księżna”. Katarzyna Swynford jest młodą wdową, która samotnie wychowuje trójkę dzieci. Z powodu problemów finansowych postanawia poszukać pomocy na dworze królewskiego syna, Jana z Gandawy. Mężczyzna jednak zamiast pozycji na dworze, proponuje kobiecie stanowisko… nałożnicy. Katarzyna początkowo odmawia, ale nie może oprzeć się urokowi księcia i wkrótce dochodzi do romansu. Jednak Jan jest żonaty z Konstancją Kastylijską i na pierwszym miejscu jest dla niego walka o tron w królestwie żony. Podzieliłabym tę książkę na dwie części. Pierwsza, opowiadająca o początkach relacji Jana i Katarzyny, jest prostym romansem historycznym, przypomina trochę harlequina, ale bez opisowych scen łóżkowych. Mamy przystojnego, silnego mężczyznę i niewinną, łagodną, ale piękną kobietkę, wielkie uczucie, które rozkwita praktycznie w jednej chwili i jakieś przeciwności. Irytowała trochę płytkość i schematyczność samych postaci, jak i fabuły (wiem, że autorka opiera się na faktach, ale mogła dać trochę głębi) oraz praktycznie brak tła historycznego – przed przeczytaniem nie wiedziałam praktycznie nic o Janie z Gandawy, po przeczytaniu wiem niewiele więcej. Mam też wrażenie, że autorka za bardzo chciała uwznioślać uczucie bohaterów oraz podkreślać, jaka to Katarzyna nie jest nieszczęśliwa i biedna, przez co pojawiały się scen sprzeczne z logiką powieściową (siostra bohaterki w jednej chwili mówiąca, że chce zdradzić męża, a dosłownie stronę później oburzająca się na romans Katarzyny) oraz konwenansami epoki (Jan i Konstancja obejmujący się i całujący publicznie, żeby Katarzyna mogła pocierpieć). Irytowało mnie skupienie się na samym romansie i brak jakichkolwiek innych relacji – Katarzyna ma kilkoro dzieci z obu związków i praktycznie nie ma z nimi interakcji, w ogóle nie czuć, że jej na nich zależy. Ale ogółem – prosta, nieskomplikowana, przesłodzona historia, która nikomu krzywdy nie zrobi. Niestety, potem dochodzi do rozstania pary i momentu, kiedy Jan wyrzeka się publicznie Katarzyny. Mężczyzna oficjalnie rezygnuje z praw do niej oraz wsparcia ich dzieci, wyrzuca ją z zamku i twierdzi publicznie, że go zwiodła i jest ladacznicą (potem wychodzi, że nie, ale niesmak pozostał),a ona po początkowej rozpaczy stwierdza, że zrobił to dla jej dobra i uwaga, to ona jest głupia i egoistyczna, że wątpi w jego uczucia i ma pretensje. Kiedy się schodzą, Katarzyna uznaje, że też była współwinna temu wszystkiemu i musi to wynagrodzić Janowi, chociaż przez całą książkę zachowywała się jak jego piesek do bicia i dosłownie raz wyraziła swoje zdanie. Ba, okazuje się też, że Jan w czasie ich związku zdradzał Katarzynę z różnymi kobietami, a ona też stwierdza, że przecież to mężczyzna i ma większe potrzeby, a ona go kocha, więc musi wybaczyć. W tym momencie straciłam jakąkolwiek sympatię do tej książki i gdybym nie była wtedy w pociągu, po prostu chyba zrobiłabym pierwszego od dawna DNF-a lub nawet wyrzuciła ją przez okno. Dla mnie to nie jest historia o miłości, tylko o ślepym, chorym uzależnieniu od drugiej osoby, które w dzisiejszych czasach powinno być przepracowywane z pomocą terapeuty. Wiem, że to były inne czasy i potrafiłbym przymknąć oko na pewne akcje Jana, gdyby autorka chociaż minimalnie zaznaczyła, że tak było kiedyś, a teraz nie i powinniśmy się z tego cieszyć – tu Jan jest niemalże rycerzem na białym koniu. Śmieszne jest to, że blurb na okładce głosi, że Katarzyna to ,,kobieta, która wyprzedziła swoją epokę”. Katarzyna nie ma w sobie nic z emancypantki i zaakceptowałabym to (lubię kiedy bohaterowie zachowują się w miarę zgodnie z obyczajami epoki),ale problem jest taki, że ona w ogóle się nie szanuje, jest po prostu zabawką w rękach Jana i cieszy się z tego. O wiele bardziej silna i zdecydowana jest Konstancja, która jest dumna ze swego pochodzenia, domaga się wierności od małżonka i walczy o swoje, ale oczywiście w tym kontekście musi być czarnym charakterem. Mam wrażenie, że niektórzy uważają, że wystarczy uczynić główną bohaterką kobietę, żeby powieść była ,,feministyczna”, ale tak nie jest – w tym wypadku miałam wrażenie, że przesłanie jest takie, że po co kobietom jakaś wolność i szacunek, lepiej być niewolnicą mężczyzny. I można powiedzieć, że przesadzam i jestem jakąś szaloną feministką, ale w dzisiejszych czasach nadal w wielu kręgach pokutuje przekonanie, że mężczyznom więcej wolno i oni są inni, a kobieta ma wybaczać i wtedy udowadnia swoją miłość. I przez to, że popkultura utrwala w nas przekonanie, że taki układ jest dobry i romantyczny, potem w realnym życiu są kobiety, które tkwią w toksycznych związkach, są zdradzane i poniżane, ale nie umieją uciec, bo mają zakodowane, że wtedy zdradzą piękne uczucie, jakim jest miłość. Albo są potępiane społecznie, gdy próbują się wyrwać z takiej relacji. Niestety, ta książka solidnie mnie rozczarowała i zakończyłam ją po prostu wściekła i oburzona. Jak narzekałam na wątki romantyczne w ,,Krwi i miodzie” lub ,,Na brzegu kłamstw”, tak tutaj było o wiele mocniej i trudno było mi w jakikolwiek łagodniejszy sposób wypowiedzieć się o tej ,,Niepokornej księżnej”. Za inne pozycje od pani O’Brien podziękuję. ,, (…) miłość, z całą swą głębią, niuansami i zwrotami akcji, jest ciężarem dla tych, którzy zostaną pochwyceni w jej sieci.”