Jesteśmy społecznością, która kocha książki

„Panzram - Dziennik mordercy” to książka opowiadająca gorzką, pełną patologii historię życia Carla Panzrama i wyborów jakie w związku z tym dokonywał. Pozycja ta to przede wszystkim zbiór korespondencji między tytułowym protagonistą a jego alter ego Henry Lesserem, strażnikiem więziennym. Listy opatrzone są komentarzami i opisami rzucającymi światło nie tylko na samego seryjnego mordercę, ale także na kontekst historyczny ze szczególnym uwzględnieniem kontrowersyjnych sytuacji związanych z systemem penitencjarnym działającym w Stanach Zjednoczonych na początku XX-ego wieku. Od początku życie Panzrama nie było łatwe, gdyż w domu znęcało się nad nim jego starsze rodzeństwo. A jeżeli do tej patologicznej sytuacji dodamy jego gwałtowną naturę to dla nikogo nie powinno być zaskoczeniem, że Panzram w niedługim czasie trafia do domu poprawczego. Historia opisywana jest chronologicznie, dlatego następnie przenosimy się do najburzliwszego okresu jego życia, czyli po opuszczeniu ośrodka, kiedy to dopuszcza się licznych bestialstw. Podpalenia, kradzieże, sodomia i morderstwa dokonywane zarówno na dorosłych jaki i na nieletnich chłopcach to dla niego codzienność. Ostatnim akordem owej gehenny jest zabójstwo dokonane w więzieniu, po którym następuje czas wyczekiwania na egzekucje będący dla Panzrama czasem błogiego spokoju. W jednym z więzień ten bezwzględny typ spotyka Henry’ego Lesser’a, który daje mu banknot jednodolarowy, ekwiwalent kilku papierosów bądź kanapek i tak zaczyna się ich przyjaźń a później korespondencja. Wówczas to okazuje się, że Panzram, oprócz swojej bezwzględności, posiada także inne cechy, które każą mu czytać filozofów takich jak Kant czy Schopenhauer i zastanawiać się nad problemami natury egzystencjalnej. Dopiero teraz, w listownej konfrontacji obu charakterów, dostrzegamy, że Carl, efekt dekad maltretowania, jest człowiekiem, który stworzył na własne potrzeby swój kodeks moralny, gdzie jedyną zasadą jest zemsta na społeczeństwie. Jego niezachwiana wiara w konieczność kary adekwatnej do winy każe mu wykpić naiwną postawę Henry’ego w sprawie możliwej resocjalizacji i szansie wyjścia na wolność. Ta krwiożercza bestia, która gwałciła i mordowała dzieci, zdaje się wykazywać silniejsze poczucie odpowiedzialności za winy niż strażnik więzienny nakłaniający go do wystąpienia do sądu z wnioskiem o niepoczytalność, co w wypadku człowieka tak świadomego swoich występków jest ewidentnym naciąganiem litery prawa. Co ciekawe można tu zauważyć podobieństwo postawy Panzrama do innego metodycznego mordercy Edmunda Kempera ukazanego w serialu „Mindhunter”. W jednym z epizodów Kemper zapytany na jaką karę skazywał by ludzi takich jak on odpowiedział, że na karę śmierci poprzedzoną torturami. Pomimo, że książka ta opisuje życie bezwzględnego człowieka chełpiącego się morderstwem 21 ludzi i gwałtem na ponad tysiącu, to dotyka ona jeszcze innego, głębszego problemu a mianowicie więziennego systemu resocjalizacji i adekwatnego stopnia ingerencji państwa w wychowanie i stosunki wewnątrzrodzinne. Zawartym w listach świadectwem Carl zdaje się wskazywać na społeczeństwo i mówić: „To wy stworzyliście to czym teraz jestem, zatem zbierajcie to co zostało przez was posiane! To prawda, że potwór taki jak ja nie zasługuję na nic więcej niż kara śmierci, ale w takim razie na co zasługujecie wy?” Przekaz ten rezonuje tym mocniej, że opisuje prawdziwe życie i czyny skrzywdzonego człowieka i prawdziwą śmierć i strach jego ofiar tworząc w ten sposób ładunek, który dopiero po pewnym czasie jesteśmy w stanie odpowiednio zinterpretować. I dlatego, pomimo że język listów stylizowanych na początek XX-ego wieku może stanowić nie lada wyzwanie dla każdego, to książkę tą mocno polecam, zwłaszcza tym ambitnym studentom psychologii i psychiatrii, którzy wiążą swoją przyszłość z systemem więziennictwa i resocjalizacji.