Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Krótko o „Synu swego kraju”, ponieważ świetną recenzję tej książki już popełnił pan Ambrose, więc nie ma co w ogóle stawać w szranki :). Książka Wrighta jest bardzo brutalna – zupełnie jak jej tytułowy bohater. Krótkie zdania, szybka narracja, bardzo trudna tematyka, momentami wulgarne słownictwo, wszechobecny, brutalny rasizm. Kłopot w tym, że mam wrażenie, że w swoim skądinąd słusznym gniewie Richard Wright trochę się pogubił, chociaż może rzeczywiście o taki wydźwięk powieści mu chodziło, nie wiem. Bigger to morderca, bez dwóch zdań. Mimo wszystko stosując jakąś upiorną, pokręconą logikę, można jakoś wytłumaczyć zbrodnię popełnioną na Mary Dalton – kwestie rasowe, Bigger spanikował, być może nie chciał tak naprawdę zabić; w kontekście losów bohatera i realnej historii całej czarnej społeczności w USA mogą to być jakieś argumenty. Co jednak w takim razie z dalszym postępowaniem Biggera, na przykład w związku ze swoją dziewczyną? Co z zachowaniem Biggera z początku książki – brutalnym i zupełnie pozbawionym refleksji? Czy wszystko można zrzucić na okoliczności lub warunki, w jakich dorastał Bigger? Bardzo łatwo mi sobie wyobrazić amerykańskiego czytelnika, nawet dość liberalnego i niezbyt przeciwnego polityce równości rasowej, który kilkadziesiąt lat temu, po przeczytaniu powieści stwierdził, że: - Czarnych to jednak należy izolować; - Kara śmierci jest dobra; - Tak się kończy odwrócenie od prawdziwych amerykańskich wartości, w tym religii; - Dajmy czarnym prawa, a natychmiast pojawią się komuchy (tak, w powieści wątki komunistyczne są obecne dość mocno – a wiadomo, co myśleli i myślą Amerykanie o komunistach). Mam wrażenie, że gdy chociaż jeden z tych poglądów powstanie w głowie czytelnika, cały trud Wrighta idzie na marne. Tak się nie walczy o czyjekolwiek prawa. Zbrodnia zawsze będzie zbrodnią – nieważna jest rasa oprawcy i ofiary. To, że przez setki lat czarni Amerykanie byli wieszani z byle powodu albo i bez niego, nie oznacza, że nagle morderstwo białej dziewczyny nabierze sensu albo będzie mogło zostać uznane za odkupienie czyichkolwiek win. Trudno mi uwierzyć, że jakikolwiek myślący, czarnoskóry czytelnik po przeczytaniu „Syna swego kraju” pomyślał o Mary Dalton: dobrze jej tak! Go Bigger! Bo jednocześnie musiałby usprawiedliwić wszystko, co zrobił bohater Wrighta. Dla porównania – postać Meursaulta z „Obcego” Camusa jest w pewnym stopniu podobna do Biggera, ale jakże o wiele lepiej Camus ją przemyślał! Mersault też zabija, ale nawet nie próbuje dorobić ideologii do swojego czynu. Za Biggera dorabiają ideologię wszyscy – i tak już od kilkudziesięciu lat. Myślę, że o tej książce będzie jeszcze głośno. Nie oceniam jej zbyt wysoko jako powieści, ale „Syn swego kraju” jest tak ważnym tekstem kultury, że mimo wszystko warto go znać.