Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Kolejna świetna pozycja z serii „Biblioteka wiedzy historycznej”. Jarema Maciszewski pokusił się o zobrazowanie dziejów szlachty polskiej w szerokim rozumieniu tego słowa. Wprawdzie najwięcej informacji mamy tu o wiekach XVI i XVII (w którym autor się specjalizował),niemniej jednak rzecz dotyczy całej epoki nowożytnej. W książce znajdziemy bardzo dużo informacji podanych w przystępny, popularnonaukowy sposób. Dowiadujemy się sporo o istocie państwa szlacheckiego, ideologii sobiepanów, ich obyczajów politycznych w ujęciu ewolucyjnym, roli i stosunku Kościoła i innych wyznań do państwa szlachty, a najważniejsze wydarzenia czasów I Rzeczpospolitej, ujęte chronologicznie, przedstawiają wpływ tego najważniejszego stanu społecznego na bieg wydarzeń. Autor bardzo płynnie przechodzi od ogółu do szczegółu, podając bardzo dużo interesujących przykładów na poparcie swych twierdzeń. Całość ma jak najbardziej ręce i nogi. Każdy kogo interesuje historia Polski nowożytnej znajdzie w tym dziele wiele wzbogacającego wiedzę materiału. Na uwagę zasługuje również krytyczne podejście Maciszewskiego do przedmiotu swych badań. Nie hołubi on szlachty i państwa które stworzyła. Widzi zarówno blaski, jak i cienie życia szlacheckiego. Dostrzega głupotę, ale i wiele mądrości w ówczesnym społeczeństwie – coś na wzór Respublica mixta, jak się często o tamtym państwie mówi. Niestety złych zjawisk w tamtym czasie było dużo więcej niż dobrych. Najwytrawniejsi statyści doskonale orientowali się w bolączkach trawiących organizm państwowy, apelowali o rozsądek i opamiętanie. Na próżno. Jeden z ciekawszych myślicieli doby XVII wieku – Krzysztof Opaliński trafnie podsumował Rzeczpospolitą szlachecką w następujących słowach: „Nierządem Polska stoi – nieźle ktoś powiedział. Lecz drugi odpowiedział, że nierządem zginie! Pan Bóg ma nas jak błaznów. I to prawdy blisko, Że między ludźmi Polak, jak Boże igrzysko”. Książka jak najbardziej godna polecenia.