Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Wydanie Zysk i S-ka, rok 2019, twarda okładka + obwoluta. Dlaczego to ważne? Na wypadek, gdyby istniały inne, lepiej edytowane wersje. Blurb na odwrocie okładki nazywa jedną z głównych bohaterek "Moraine", mimo iż w samej książce ma na imię "Moiraine". Ot zwykła literówka, na okładce, ale zdarza się. Tekst ma dziwną tendencję do gubienia "i" w nazwach własnych, ne wem dlaczego. Żeby było zabawniej - blurb informuje nas, że sama Moiraine interesuje się głównymi bohaterami, gdyż jest przekonana, że jeden z nich jest "Smokiem Odrodzonym". Ta informacja zostaje przekazana nam, jako czytelnikom, dosłownie w ostatnim zdaniu, po ponad 900 stronach powieści. Trochę spojler. Reszta opinii na obwolucie wspomina o epickiej historii, bogatym świecie i przyrównuje serię do dzieł Tolkiena. Poza wpisywaniem się w jakieś luźne ramy stylu fantasy, którym Tolkien zasłynął, nie mam pojęcia, jak można obu twórców porównywać. Poza paroma ostatnimi rozdziałami, które wreszcie popychają akcję do przodu, większość historii to "jedziemy z punktu A do punktu B, dokładnie przyglądając się krajobrazowi". Zgadzam się, że sposób budowania świata i bardzo powolnego oraz niejasnego przedstawiania jego historii jest interesujący. Jeśli oczywiście szuka się książki o powolnym sposobie budowania świata. W czasie gdy "Władca Pierścieni" potrafił wykreować świat, postaci i opisać historię wojny o losy całego kontynentu, "Oko Świata" zdaje się rozwlekać wątek podróży hobbitów z Shire do Rivendell z rozmachem i akcją na poziomie Sama informującego Frodo o ilości pozostałych lembasów (czyt. "zieeeeeeew"). Między rozdziały wpleciono bodaj ze cztery mapy, chcąc chyba pomóc czytelnikowy zrozumieć tą wielką podróż, niestety bezskutecznie. Ilustracje są niezbyt czytelne, orientacja się zmienia, podpisy nijak nie ułatwiają zrozumienia, gdzie leży jakaś północ, a brak szczegółów na mapie świata dodatkowo utrudnia przeklejenie na nią map lokalnych. Przechodząc do samej fabuły - nie ma tu raczej żadnych rewelacji, jeżeli zna się gatunek fantasy. Większość historii to podróż, która poza opisami świata, historii i masą "wizji" (czy to sny, czy przepowiednie, czy zwyczajnie bardzo niejasne słowa, dające wiele opcji interpretacji) wydaje się nigdzie nie zmierzać. Jest co prawda główny cel, ale kieruje ich do niego tylko "musimy tam dotrzeć, żeby się dowiedzieć, co się dzieje". Okropnie powtarzalny schemat - jest okej, zło nadchodzi, uciekamy, gonią nas, jest okej, zło nadchodzi, uciekamy, gonią nas, zły sen. I tak w kółko. Nawet, kiedy postacie się rozdzielają, schemat wydaje się pozostawać. Koncept Wzoru, jakiejś przeznaczeniogennej kreacji, która dyktuje losy świata, choć podatna jest na drobne zmiany, ułatwia wplatanie elementów, które inaczej wydawałyby się zbyt dogodne, żeby nie zahaczyć o "deus ex machina". Wiele postaci "wyczuwa" czy "śledzi" innych, przez co zawsze wiedzą, gdzie zmierzać, umniejszając trochę powadze rozłąki grupy. Na ich drodze stają bohaterowie, którzy są niezbędni dla ich przeżycia (lub pogonienia ich dalej),jakkolwiek wymuszone by się to nie wydawało. Wszystko jest wszak zapisane we Wzorze. Co do samych bohaterów... Są. Tak, zdecydowanie są tam bohaterowie. Trzech skopiowanych i wklejonych wieśniaków, dwie skopiowane i wklejone wieśniaczki, bard, żeby dodać trochę koloru, no i "czarodziejka" z jej Strażnikiem. Może jestem zbyt surowy? Może nie wyłapałem jakichś niuansów, szczegółów, różnic między postaciami? Może. A może książka ma problem z podziałem dostępnych stron pomiędzy rozwój i charakterystykę postaci a budowanie świata. Moiraine, Aes Sedai (nazwa zakonu kobiet władających Jedyną Mocą),jest siłą napędową historii. Ona jedna dyktuje, co mają robić i nie jest otwarta na sugestie, a mimo prób uczłowieczenia jej, odnosi się wrażenie, że kłamie, kombinuje i nie można jej ufać, co mnie osobiście razi. Trudno dać się porwać historii, która opiera się na "jedziemy tam, bo ja tak mówię i nie mam zamiaru niczego wyjaśniać, skoro mam rację". Autor zdaje się próbować zatrzeć to wrażenie ukazując troskę Moiraine, jej chęć pomocy innym, ślepe oddanie woli Wzoru, jednak oziębłość z jaką do wszystkiego podchodzi nadal krzyczy "MANIPULATORKA!". Jej Strażnik, Lan, jest od machania mieczem i tropienia. W sumie jest jedynym kompetentnym wojownikiem w grupie (nie licząc samej Moiraine). Ma jakąś przeszłość, choć zachowuje się, jakby nie była istotna, bo istnieje tylko po to, żeby chronić Moiraine i słuchać jej poleceń. Rand, Perrin i Mat (trzej wieśniacy) są zupełnie różni. Pierwszy jest wysokim pasterzem i potrafi strzelać z łuku, drugi jest umięśnionym uczniem kowala i potrafi strzelać z procy, a trzeci to zgrywus i prankster, który potrafi strzelać z łuku. Brzmi płytko? Niestety. Choć z wyglądu nie są do siebie podobni, to jednak różnice między ich charakterami wydają się niewielkie. Przynajmniej w kwestii różnic, które mają swoje odzwierciedlenie w rozwoju fabuły. Żadne z nich nie potrafi trzymać języka za zębami (ileż problemów wynika z ich niezdolności do choćby nieużywania czyjegoś imienia czy wspominania o ich pochodzeniu),jakby zupełnie nie zdawali sobie sprawy z powagi sytuacji, jeśli nie patrzą akurat w paszczę jakiemuś trollokowi. Zatajają informacje przed jedynymi osobami, które mogą im pomóc, ryzykują niepotrzebnie i jako postaci wydają się cały czas stać w miejscu. Ich "rozwój", jeżeli można to tak nazwać, zawdzięczają jedynie magicznym czynnikom zewnętrznym, które nie tyle sprawiają, że chłopcy zmieniają swoje podejście, ile defniniują ich jako nowe byty. Jak gdyby wieśniak, który całe życie spędził w polu nagle dowiedział się, że jest potomkiem króla i przywdział stosowną maskę. Pozostały jeszcze Egwene i Nynaeve, kobiety, skrajnie różne w pierwszych rozdziałach historii, które zostają przetopione i wlane do formy zwanej Moiraine w więcej niż jednej kategorii. Egwene potrafi świetnie strzelać z procy (jak Perrin) i na tym w sumie kończy się jej charakteryzacja. Jest córką burmistrza Pól Emonda (wioski, z której wszyscy młodzi pochodzą),jest dziewczyną, lubi Randa, tyle. Nynaeve ma jakiś kij (zupełnie jak Moiraine),jest Wiedzącą (taka mieszanka znachorki z nieświadomą własnej mocy czarodziejką),co daje jej wysoki status we wiosce. Mimo braku obycia w świecie magii i potworów, przez dłuższy czas wydaje się najrozsądniejszą i najdoroślejszą postacią pośród wieśniaków, choć przy średniej IQ ich grupy niewiele to znaczy. Jak dla mnie, to najbardziej irytująca drużyna, jaką przyszło mi do tej pory poznać. Chłopcy zachowują się jak kretyni, powodując wiele problemów i nie wyciągają z tego żadnych nauk. Dziewczyny traktują ich z wyższością i często im przytykają, bo całe społeczeństwo świata jest najwyraźniej pro-kobiece. Królowa jest kobietą. Wiedzące we wioskach są kobietami. Koła Kobiet zdają się mieć większą władzę niż męskie rady wiosek. Aes Sedai to zakon kobiet, a mężczyźni władający Jedyną Mocą są złem (choć większość ludzi nawet kobiety Aes Sedai uważa za zło). Czasem odnosiłem wrażenie, że męskie postaci ukazywane są w sposób negatywny (poza paroma wyjątkami),by dać kobietom pretekst do wrzeszczenia na nich czy rzucania sarkastycznych uwag, choć same nie są wiele lepsze. Nie wiem na ile to kwestia struktury społecznej samego świata, na ile decyzja autora, a na ile moje własne odczucia. Gdyby główni bohaterowie męscy nie zachowywali się jak nielubialni idioci, to powieść czytałoby mi się o wiele gorzej. A tak wszystkich bohaterów nienawidzę po równo, może poza Thomem i Lanem, bo używają mózgów i nie próbują w oczywisty sposób manipulować innymi. Liczę, że kolejne tomy będą bardziej żywiołowe, skoro wprowadzenie mamy za sobą. Lektura nie była zła, jedynie bardzo rozwleczona, monotonna i momentami irytująca zachowaniem postaci. Żadna "Zadziwiająca rozmachem powieść o wartkiej, błyskotliwej akcji", jaką reklamuje wycinek recenzji na obwolucie.