Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Karen Armstrong, ex-zakonnica, która zajmowała się chyba przede wszystkim wielkimi monoteizmami, napisała bardzo nietypową biografię. Nietypową, bo praktycznie w całości koncentrującą się na próbie przybliżenia czytelnikom nauk Siddharthy Gautamy. Są oczywiście momenty zwrotne w życiu Buddy (odzwierciedlają je tytuły rozdziałów: "Wyrzeczenie, poszukiwania, oświecenie, dhamma, misja, paranibbana"). Jednak zamiast typowych dla gatunku anegdot i relacji rekonstruujących osobowość czy charakter bohatera biografii dostajemy przystępne i klarowne objaśnienia ścieżki duchowej zalecanej przez Przebudzonego z pewnymi elementami wpisania ich w kontekst historyczny. Pójście tradycyjną ścieżką biografii byłoby zresztą oczywistym paradoksem, zważywszy na esencjonalny kierunek nauk Buddy - uwalniania się od ego. "Jego [Buddy] Dhamma [Dharma, dobre nauki] miała charakter czysto pragmatyczny. Jej zadaniem nie było formułowanie nieomylnych definicji, ani zaspokajanie intelektualnej ciekawości uczniów w kwestiach metafizycznych. Miała na celu wyłącznie umożliwić ludziom przedostanie się przez rzekę bólu na "drugi brzeg". Budda chciał jedynie przynosić ulgę w cierpieniu i pomagać uczniom w osiągnięciu spokoju nibbany [nirwany]. Dlatego zbędne były wszystkie zawiłe teorie dotyczące powstania wszechświata czy istnienia Istoty Najwyższej. Te sprawy może i wydawały się interesujące, ale nie przybliżały ucznia do oświecenia, ani uwolnienia się od dukkhi [cierpienia]. Pewnego dnia, przebywając w gaju drzew simsapa w Kosambi, Budda zerwał kilka liści i zwócił uwagę uczniów na to, że w lesie takich liści jest dużo więcej. Podobnie i on przekazał im spośród wielu nauk tylko niektóre. Dlaczego? <<Ponieważ, moi uczniowie, pozostałe wam nie pomogą, nie przydadzą się w dążeniu do świętości, nie doprowadzą was do spokoju ani bezpośredniego poznania nibbany.>> Pewnemu mnichowi, który zanudzał go pytaniami filozoficznymi, powiedział, że przypomina człowieka ugodzonego strzałą, który odmawia leczenia, dopóki nie dowie się, kim jest strzelec i z jakiej wioski pochodzi. Taki człowiek umrze, zanim otrzyma te bezużyteczne informacje. Zupełnie tak samo ci, którzy nie chcą stosować się do buddyjskich zasad życia, dopóki nie dowiedzą się, jak powstał świat albo jaka jest natura Absolutu, umrą w zgryzocie, zanim uzyskają odpowiedź na te nierozstrzygalne pytania. Jakież to może mieć znaczenie, czy świat jest wieczny, czy też kiedy powstał? Smutek, boleść i niedola i tak istnieją. A Buddzie chodziło wyłącznie o położenie kresu cierpieniu. <<Nauczam o leku na te przygnębiające okoliczności doświadczane tu i teraz. - powiedział Budda temu bhikkhu o filozoficznym zacięciu - pamiętaj więc zawsze o tym, czego ci nie wytłumaczyłem oraz dlaczego odmówiłem tych wyjaśnień.>>" Ciekawym dla mnie wątkiem była "Epoka osiowa" (Axial Age, Epoka zwrotu) trwająca od VIII do III w p.n.e. Armstrong pisze, że był to ten moment historyczny, w którym odległe od siebie społeczeństwa "wyraźniej niż kiedykolwiek wcześniej stały się świadome własnej egzystencji, własnej natury i ograniczeń" i doświadczały "bezsilności wobec okrucieństw tego świata". Epoka ta przyniosła światu Konfucjusza i Lao-tsy, Zartustrę, Sokratesa i Platona, a także wielkich hebrajskich proroków z VIII, VII i VI wieku. To pojęcie wprowadzone do humanistyki przez Jaspersa ("O źródle i celu historii"),jest zresztą przedmiotem krytyki/kontrowersji (bo np. wyłącza Jezusa - do sprawdzenia i pogłębienia, bo temat intrygujący).