Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Do niedawna Jerzy Broszkiewicz kojarzył mi się głównie z książkami dla dzieci, nierzadko z elementami fantastyki naukowej, jak niezapomniana „Wielka, większa. największa”. Tym chętniej zakupiłem dwa e-booki z jego poważniejszymi książkami, dla dorosłych już czytelników. Obcy ludzie to powieść autobiograficzna, o dzieciństwie i młodości autora. Rozpoczyna się w późnych latach dwudziestych, by zakończyć w marcu 1939 roku. Co najciekawsze rozgrywa się w Lwowie, chociaż nazwa miasta nie pada ani razu, zapewne z przyczyn cenzuralnych (podobnie jak brak nazw głównych placów i ulic). Ale gdzie indziej był Park Stryjski, uniwersytet, politechnika, sobór św. Jura i Ukraińcy? Trzecioosobowa narracja prowadzona jest konsekwentnie wyłącznie z punktu widzenia Henryka Ekerta, rocznik 1922, alter ego autora. Od razu nasuwa się skojarzenie z „Wysokim zamkiem” Stanisława Lema, też lwowiaka tyle, że o rok starszego. Z informacji o bliskości politechniki wynika, że sceny szkolne rozgrywają się w dawnym III Gimnazjum im. Stefana Batorego. Powieść przedstawia zatem w pierwszej części trudne dzieciństwo bohatera, wychowywanego przez dziadków, a głównie apodyktyczną i snobistyczną babcię (jedną z trzech brzydkich córek upadłego ziemianina). Atmosfera tego mieszczańskiego domu była duszna i konserwatywna, antypiłsudczykowska, bigoteryjna, aczkolwiek bez sympatii do faszyzmu, o co dbała babka. Metody wychowawcze bazowały na dyscyplinie i szwarc-pedagogice. Z kolei życie w szkole powszechnej było nudne, smutne i samotne jak u Lema. Henryk, niczym autor, ratunek znalazł w muzyce i grze na fortepianie. Przełom nastąpił wraz z nauką w gimnazjum, kiedy to wpływ rówieśników był większy niż rodzinny. Henryk zdobywa pierwsze przyjaźnie (w tym jedną co najmniej dwuznaczną ze strony tej drugiej osoby) jak antypatie. A także miłości – romantyczną i … raczej mocno przyziemną taką. To także okres coraz większej fascynacji muzyka a także odkryciami literackimi i filmowymi, chociaż w tym drugim przypadku innego rodzaju – Jean Harlow ;-),papierosami i alkoholem. Na to wszystko nakładają się pierwsze doświadczenia polityczne – najpierw w spotkaniach młodzieżówki endeckiej, a później uczniów sympatyzujących z lewicą (w tym z udziałem Żydów, Ukraińca i dwóch komunistów). Styka się zarówno z antysemityzmem, jak i postawą solidarności z atakowanymi mniejszościami. Na to wszystko nakłada się erozja rodziny, przewartościowanie dotychczasowych przyjaźni i zawiązanie nowych oraz wsparcie chorego kolegi. Bogate i ciekawe życie młodego człowieka, który u progu wojny nie miał nawet 17 lat. Napisane językiem tamtych lat, nie wolnym ani od pewnych archaizmów, ani nawet wulgaryzmów (nieco innych niż obecne). Pojawia się seks (i jego, niekoniecznie chciane, różne perspektywy),ale opisany w sposób dyskretny, aczkolwiek jednoznaczny. Postacie są ciekawe, nie czaro-białe, z wiarygodną charakterystyką psychologiczną. Ciekawa powieść niesłusznie zapomnianego autora, zachęcająca do kontynuowania zainteresowania jego prozą.