Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Pełna recenzja na stronie www.milczenieliter.pl *** KRÓTKO "Historie maniaków" błądzą gdzieś po rubieżach snu i jawy, groteski i grozy, zamazując granice między nimi i zatrzymując się w połowie drogi do ponadczasowego dzieła. *** DŁUŻEJ To proza na pierwszy rzut oka trudna i odpychająca (na drugi również) - nie tyle swą tematyką, co młodopolską afektacją i semantycznym przesadyzmem. Trudno jest się przebić przez ten korowód słów i wyłuskać sedno opowiadań. Ale warto to zrobić: gdy poczynimy odpowiedni wysiłek, odkryjemy w nich o wiele więcej, niż się prawdopodobnie spodziewamy. Jaworski nie waha się sięgnąć po akcenty turpistyczne, romantyczne, naturalistyczne, a niektóre jędrne, sążniste frazy budzą szczery uśmiech podziwu. Odpychająca twarz Jaworskiego: "Wyleciał w park szalony krzyk pawia. Połyskiem tępiącego miecza przebił wilgną gęstwinę mroków. Katując zapłakaną twarz nocnej ciszy, upominkiem lęku legł na mojej zmęczonej piersi. Ocknąłem się z niepokojącego snu, a tłusty chłód wilgoci przylgnął do mojego czoła. Drżę, jak drżę!". ... i dla kontrastu jego bardziej przystępne, rubaszne oblicze: "(…) starzec wychudły o twarzyczce dziecka z obwisłym smutnie białym wąsem, wyrzucił w mrok wiedźmowe ręce i kiwając się rozpaczliwie na wygiętych nóżkach, do bokobrodego poczłapał młodzieńca. Usta, które od niestwierdzonych czasów w bolesnych drgawkach żuły milczenie, zwolniły po raz pierwszy wobec zgromadzenia i rozwarte szerzej, zaczęły chlustać prosto w twarz śmiałka ochrypłe półdźwięki (…)". "Tłuścioszek potulny, okrąglutki. Przydreptał przed Posła i zdziwiony tuż przed nim utknął. Ciemne, nastroszone wąsiki ustawiły się w płaczliwych kątach ust dość odpornie, a rubinowe oczęta wyszły ze swej oprawy i wszczęły zajęczą gonitwę po zmartwiałych nagle twarzach zgromadzenia". "Od rynku, w świetle pierwszych rozbłysłych latarni czołgała się babula, łachmaniarka, popłakując przez kaprawe oczęta, sute pacierze terkotając bezzębnie". Jak widać, szczególnie w opisach wyglądu i zachowań ludzi Jaworski czuje się pysznie, a jego mięsiste opisy są klasą samą w sobie. Szkoda tylko, że aby do nich dotrzeć, trzeba przedzierać się z maczetą w ręku przez gąszcz młodopolskiej nowomowy. Z największym wyzwaniem czytelnik mierzy się na początku: pierwsza w kolejności historia pt. "Miał iść" to zarazem najgorsza część zbioru. Niestrawna, przeintelektualizowana, językowo odrzucająca. Na szczęście i najkrótsza. Potem jest dużo lepiej. Intrygujące, choć znowuż niepotrzebnie obudowane młodopolską tkanką tłuszczową jesty opowiadanie pociągowe pt. "Zepsuty ornament". Dalej, "Medi" - tragiczna historia związku, rozstania, szaleństwa i utraty. I pewnego pawia. "Bania doktora Lipka" przypomina swoją budową typowy dramat, wykoślawiony oczywiście przez Jaworskiego. "Amor milczący" to drętwy i nieco chaotyczny manifest twórczy. Na deser zostawiłem najlepsze: opus magnum Jaworskiego, najdłuższe opowiadanie pt. "Trzecia godzina". To fascynująca podróż spod znaku fantastyki i realizmu magicznego. Perypetie pana Pichonia, cukiernia z trującymi ciastami, postać Honorci, Tarasa, zakład pogrzebowy z luksusowymi trumnami... Czego tam nie ma. Jest więc trudno, nieprzystępnie i gęsto. Jaworski co rusz zdradza ślady wielkiego talentu. Szkoda, że przedsięwziął tak niewiele prób, by go szlifować. "Historie maniaków" błądzą gdzieś po rubieżach snu i jawy, groteski i grozy, zamazując granice między nimi i zatrzymując się w połowie drogi do ponadczasowego dzieła.