Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Indie to kolejny przykład na to, jak zachodnie idee nie do końca sprawdzają się w Azji. Niby jest demokracja (mówi się, że to największa świecka demokracja na świecie),ale występują w niej takie pierwiastki, które Zachód uznałby z pewnością za bardzo niedemokratyczne. Jednym z takich pierwiastków jest właśnie występująca na ogromną skalę przemoc polityczna. Jest to sprawa tym bardziej ciekawa, że w powszechnym przekonaniu Indie są krajem, który od przemocy trzyma się z daleka, a jego doktryną jest ahinsa w stylu Gandhiego. Rzeczywistość indyjska jest jednak inna od wyobrażeń Zachodu i monografia P. Dębnickiego wyraźnie to pokazuje. Autor podzielił książkę na dziewięć rozdziałów, z czego cztery pierwsze przedstawiają zagadnienia konfliktu i przemocy na gruncie indyjskich w ujęciu historycznym, reszta z kolei – stan aktualny (po 1947 roku). Podział taki jest ze wszech miar uzasadniony: dla zrozumienia współczesnych problemów Indii bardzo ważne jest wskazanie różnych uwarunkowań, które rzeczywistość Indii kształtowały. Punktem wyjścia są już starożytne tradycje bramińskie, z kolei w kolejnych rozdziałach dokładnie wskazano, jak na zagadnienie przemocy wpłynął podbój muzułmański oraz dwa wieki rządów brytyjskich. Wszystko to bardzo mocno wpłynęło na społeczną sytuację w Indiach. W drugiej części pracy P. Dębnicki przedstawia „praktykę indyjskiej demokracji” (rozdział VI),a następnie analizuje trzy konkretne przypadki: Kaszmir, Pendżab oraz Ajodhję. Dobrze powiązane są w tej książce sprawy społeczne z międzyreligijnymi (chodzi zwłaszcza o trudne relacje między hinduską większością a muzułmanami, a w przypadku Pendżabu – z sikhami),a także z wewnętrznymi sprawami hinduizmu. Książka skłania do refleksji nad znaczeniem takich elementów jak tradycja religijna, okcydentalizm, laicyzacja, czy różnice między elitą a masami. W Indiach, które są przecież jakby odrębnym światem, kwestie te mają swój specyficzny charakter. Bardzo interesująco rysuje się w kontekście indyjskim sprawa muzułmanów, których wprawdzie jest niemal 200 milionów, ale to tylko 15% populacji, która dodatkowo jest postrzegana jako potencjalnie nielojalna. Wydźwięk tej monografii jest raczej pesymistyczny (przemocy jest mnóstwo, różne agresywne frakcje rosną w siłę, a do mediów trafiają informacje tylko o naprawdę poważnych incydentach),niemniej dzięki lekturze pracy P. Dębnickiego można lepiej zrozumieć dzisiejsze Indie. Tomasz Babnis