Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Czytałem kiedyś dawno temu "Historię filmu" Jerzego Płażewskiego i chłonąłem to opasłe tomisko z pasją i entuzjazmem. Pamiętam tylko, że rozdziały na temat kina francuskiego niezbyt mnie przekonywały, zwłaszcza w odniesieniu do nowej fali i kina epoki kontestacji. Już wtedy nie podobał mi się np. sposób, w jaki Płażewski pisał np. o "Czterystu batach" Truffaut - bo konkluzje były tu jakby wbrew intencjom samego twórcy (który wielokrotnie w ekshibicjonistyczny sposób o nich mówił). To dziwne, bo np. pierwszy polski monografista 'nowej fali' - Tadeusz Lubelski - cytuje Płażewskiego jako znawcę kina francuskiego. Nie jestem filmoznawcą, nie mam żadnych kompetencji, żeby w jakikolwiek sposób odmawiać nieżyjącemu już Jerzemu Płażewskiemu znawstwa w dziedzinie filmu. Ale jednak mimo wszystko nie podzielam wielu jego konstatacji dotyczących kina francuskiego i nie do końca czuję jego sposób pisania na ten temat. Książka "Historia filmu francuskiego" jest pod wieloma względami atrakcyjna, zarówno w odniesieniu do treści - jako próba syntezy tej najistotniejszej chyba europejskiej kinematografii - jak i pod względem szaty graficznej (wiele świetnych fotosów dobrej jakości). Co do samych opinii natomiast, zwłaszcza po obejrzeniu wielu filmów wspomnianych w książce i przeczytaniu paru innych opracowań, można mieć zastrzeżenia. Zjawisko nowej fali zostało potraktowane w sposób stereotypowy, pobieżny (trochę w taki, jak funkcjonowało to w obiegowych opiniach na temat tego nurtu). Rażą też konkluzje na temat francuskiej twórczości mojego ulubionego Buñuela: o filmie "Piękność dnia" pisze Płażewski, że niewiele tu już pozostało surrealizmu (sic! nic bardziej mylnego!),a jego późną twórczość kwalifikuje autor opracowania jako komedie (!) - znów na zasadzie obiegowych stereotypów z epoki. Dawniej o filmie "Dyskretny urok burżuazji" pisano jako o komedii... ale to przecież w ogóle nie jest kino gatunków. Humor bierze się tam z paradoksów, typowego buñuelowskiego zderzenia przeciwnych sensów, a nie z założeń komediowych. Takich, moim zdaniem nieuzasadnionych tez jest tu więcej (zresztą moje odmienne odczucia mają czasem uzasadnienia w spostrzeżeniach innych znawców kina, jak wspomniany tu Tadeusz Lubelski, czy Adam Garbicz). Poza tym źle się trochę czyta takie opisywanie zjawisk filmowych na podstawie wyrywkowych przykładów, często traktowanych nieproporcjonalnie względem swojej rangi. O ile pierwsze rozdziały o pionierskich czasach kina są zajmujące i w ogólności wyczerpują temat, to później jest już gorzej, zwłaszcza w odniesieniu do lat 50-80-tych, nie mówiąc już o latach 90-tych i pocz. XXI w., gdzie panuje chaos informacyjny, spowodowany brakiem czasowego dystansu, ułatwiającego zawsze właściwą selekcję wiedzy. Widać na przykładzie tej książki, że nie jest łatwo stworzyć monografię czy syntezę takiego zjawiska (czy raczej zbioru zjawisk),jak kinematografia danego kraju. Paradoksalnie, Jerzemu Płażewskiemu udało się to chyba bardziej w odniesieniu do powszechnej historii filmu, gdzie okazało się łatwiejsze wyselekcjonowanie i nazwanie tego co ważne, niż w odniesieniu do kinematografii francuskiej, która jest tak ważna dla kultury europejskiej, ale nie zawsze łatwa w ocenie.