Jesteśmy społecznością, która kocha książki

W popularnonaukowej serii „Światowid” ukazywało się swojego czasu bardzo wiele ciekawych książeczek (format kieszonkowy),nierzadko pióra naukowych znakomitości. Do takich można zaliczyć „Schizmę wschodnią”, pracę czołowego polskiego bizantynologa - Oktawiusza Jurewicza. Wbrew pozorom tytułowa „schizma” nie odnosi się tylko i wyłącznie do roku 1054 i ostatecznego podziału w chrześcijaństwie (każda ze stron konfliktu twierdzi, iż jest tą prawowierną i, że to ta druga oderwała się od pierwszej, a nie na odwrót),lecz przedstawia w bardzo przystępnym stylu wszystkie procesy, które doprowadziły do tej daty. Począwszy od schyłku Cesarstwa Rzymskiego i uprawomocnienia religii chrześcijańskiej przez Konstantyna Wielkiego, przez wszystkie późniejsze podziały, herezje, sobory, wzajemne prześladowania jednych grup chrześcijan przeciwko innym, autor wyjaśnia bardzo jasno wszelkie zawiłości tej niełatwej problematyki. W tym olbrzymim kotle religijnym nic nie było proste i oczywiste, a jak to już zauważył jeden z istotniejszych biskupów Kościoła pierwszych wieków Grzegorz z Nyssy: „Wszędzie ludzie dyskutują o kwestiach, których nie rozumieją” (pytanie czy coś się zmieniło w tej materii od jego czasów). Kształtowanie się relacji Bizancjum do świata Zachodniego było procesem pełnym napięć politycznych, gdzie sprawy państwowe nieodłącznie splatały się z kwestiami wiary. Geneza schizmy ma swoje korzenie w wielowiekowej rywalizacji władców Wschodu i Zachodu. Cesarze Bizancjum i ich patriarchowie nie chcieli w żadnym wypadku uznać zwierzchnictwa papieży, natomiast dzierżyciele „kluczy św. Piotra” swój prymat w świecie chrześcijańskim uznawali za bezdyskusyjny. Zerwanie było tak naprawdę kwestią czasu, a data 1054 pełni raczej rolę umownej i sankcjonującej dawno zastany porządek. Oba bloki różniło prawie wszystko, nie zgadzały się nawet w tak z pozoru drobnych sprawach jak ta, z jakiego tworzywa ma być wykonany chleb eucharystyczny! Banalne z dzisiejszego punktu widzenia sprawy urastały w tamtych czasach do rangi państwowej. „Schizma wschodnia” pomimo swego małego formatu zawiera wiele interesującego materiału. Dla ciekawych historii Bizancjum może być ona preludium do bardziej pogłębionych studiów.