Jesteśmy społecznością, która kocha książki

„Są większe zbrodnie niż palenie książek. Jedną z nich jest ich nieczytanie.” Jednak są książki i książki. Na przykład „Mein Kampf” czy „Krótki Kurs WKP(b)”. Chyba, że nie uważał tego za książki. Jednak z wypowiedzi to nie wynika. Kontekst (przemowa przy wręczaniu Nobla) jest jeszcze bardziej dziwaczny: Потому что не может быть законов, защищающих нас от самих себя, ни один уголовный кодекс не предусматривает наказаний за преступления против литературы. И среди преступлений этих наиболее тяжким является не цензурные ограничения и т. п., не предание книг костру. Существует преступление более тяжкое - пренебрежение книгами, их не-чтение. За преступление это человек расплачивается всей своей жизнью: если же преступление это совершает нация - она платит за это своей историей. (Jako że nie może być praw broniących nas przed nami samymi, żadem kodeks karny nie przewiduje kar za przestępstwa przeciw literaturze. A wśród tych przestępstw najcięższym są nie cenzorskie ograniczenia itp. nie palenie książek. Najgorsza jest pogarda dla książek, ich nieczytanie. Za takie przestępstwo człowiek płaci swoim życiem, a jeśli popełni to naród - płaci swoją historią.) Trąci to odpowiedzialnością zbiorową, a to prowadzi do totalitaryzmu. Przypomniało mi to inną jego wypowiedź z 1983, jakoby karanie za poezję było zbrodnią przeciw ludzkości: Осуждение поэта есть преступление не просто уголовное, но прежде всего антропологическое, ибо это преступление против языка, против того, чем человек отличается от животного. (Skazanie poety jest przestępstwem nie tylko kryminalnym, ale przede wszystkim antropologicznym, jest to bowiem zbrodnia przeciw językowi, przeciw temu wszystkiemu, co odróżnia człowieka od zwierzęcia.) Wprawdzie był to protest przeciw prześladowaniu Iriny Ratuszyńskiej, jednak konsekwentnie za jakieś ody do Stalina (art. 256 KK) też nie należałoby karać (chyba, że nie uważał tego za poezję, co zatem powinien był zaznaczyć). Kiedyś w liceum przeczytałam kilka jego wierszy w tłumaczeniu, o ile pamiętam nie zachwyciły mnie.