Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Oto powieść, która może wzbudzać w czytelniku doprawdy ambiwalentne uczucia. Pewnie nie u każdego, pewnie raczej u tych, którym Europa wschodnio-wschodnia, ta zdecydowanie wschodnia, nie jest zupełnie obojętna (chociaż spodziewać się należy, że ci, którym obojętna jest, obok tej książki i innych z tamtego obszaru językowego i kulturowego przejdą obojętnie, nie zauważą ich wcale). Ambiwalencja wyżej wspomniana objawia się na kilku płaszczyznach. Po pierwsze - literatura ukraińska i białoruska tłumaczona w Polsce. Sporo tego, Bogu, wydawnictwom i tłumaczom dzięki, u nas wydano. Sporo przeczytałem, dużo więcej przede mną. Wciąż mam jednak wrażenie, że sięgając po tytuły różnych autorów warianty czytam tej samej jeśli nie powieści, to tej samej wizji autorskiej. Wszędzie mamy bohatera uosabiającego dzisiejszego obywatela Ukrainy i Białorusi, zmagającego się z trudami życia tamże, zmagającego się z ambiwalentnymi - a jakże - uczuciami wobec swojej ojczyzny, wciąż mniej czy bardziej otwarcie odnoszącego się do sytuacji politycznej, wciąż próbującego ustalić swoje i swojej ojczyzny miejsce na mapie Europy, gorzko trawiącego swoje i narodowe kompleksy wobec tzw. zachodu, który oni zwykle nazywają Europą właśnie. To przywodzi na myśl polski romantyzm z jego bogo-ojczyźniano-mesjańskim chórem żałośliwym, i nasze własne zmagania z podobnymi pytaniami w latach osiemdziesiątych i później, który to etap mamy chyba już za sobą, a Ukraińcy nie, bo wojna wpycha ich weń na nowo, i to mocniej jak dotąd. Nie wiem, czy to źle, wiem tylko, że powtarzane wciąż i wciąż męczy zamiast podsuwać jakieś odpowiedzi. Wyjątkowi na tym tle wydają się pisarze proponujący wizje bardziej kameralne, bardziej ludzkie, a tu jak dotąd znalazłem dwa nazwiska - Andrij Bondar i Halyna Kruk. Po drugie - tłumaczenia z języków wschodniosłowiańskich. Mam już właściwie pewność, że niektóre używane w nich zwroty nie tyle nie są poprawne, co stylistycznie ustawiają tekst na poziomie "tak gada durny kacap", zamiast na poziomie literackiej polszczyzny jako odpowiednika literackiej ukraińszczyzny itd. "Ot, i... (np. wszystko)", "wprost (np. nie do uwierzenia)", "zrozum (tu zamiast: popatrz, mam na myśli, chodzi mi o to itd.)" kołchozują tekst. Apage! Po trzecie - przekaz. Wydaje się jasne, również ze względu na tytuł, że autor skonstruował powieść używając symboli. Romans ma ukazać skomplikowany stosunek Ukraińców do swojego kraju i państwa, miejsce akcji (Polska) opisać ich garnięcie się, zawstydzone, niepewne i często powierzchowne tylko, do Europy i zachodu (powierzchowne w tym sensie, że w głębi duszy czują się u siebie tylko u siebie),a ślepa dziewczyna tę ojczyznę, pełną zalet, ale kaleką, personifikuje. Stylizacja na prosty romans lekko osładza gorzkie konstatacje autora, jest jak słodka otoczka niesmacznej tabletki. Trochę tu zabrakło polotu i lekkości, mimo to zabieg ciekawy. Po czwarte i mało istotne - okładka. Wreszcie mogę "dzięki" niej użyć cytatu z jednej z ulubionych lektur naszych dzieci mniejszych, z "Niedoparków" Pavla Šruta: "Żeby niebieski nosić* z zielonym, trzeba wariatem być pomylonym." (*tu wstawmy "łączyć" zamiast "nosić). Okładka jest ponura, odpychająca, skłania do pominięcia zanim się zobaczy, co to takiego, jak w przypadku wielu pozycji z czasów polskiego kryzysu, kiedy nie było za co robić lepszych okładek. Proszę spojrzeć na okładki Warsztatów Kultury w Lublinie dla porównania. Nie wiem, czy podobała mi się ta książka, wiem, że bardzo mnie obeszła, a to zdecydowanie ważniejsze.