Jesteśmy społecznością, która kocha książki

G. Russell podjął się w tej książce przedstawiania kilku mniejszych religii bliskowschodnich, które funkcjonują od wieków w świecie zdominowanym przez islam. Ważne jest owo tytułowe "wymieranie", bowiem Autor akcentuje bardzo dla tych wspólnot ważny czynnik, jakim jest emigracja na Zachód (ogólnie rzecz biorąc tam, gdzie nie panują muzułmanie). W siedmiu rozdziałach tej książki zaprezentowani zostali mandejczycy, jazydzi, zaratusztrianie, druzowie, samarytanie, koptowie i kalasze. Rzeczywiście są to religie mające w porównaniu z islamem niewielu wyznawców, ale stawianie na równi kalaszów (kilka tysięcy wiernych) oraz egipskich koptów (ok. 10 mln wiernych) to jednak zabieg niezbyt przemyślany. Russell pracował w brytyjskiej dyplomacji, zna języki bliskowschodnie i spotykał się z przedstawicielami omawianych wyznań podczas swojej służby dyplomatycznej. Zna je więc do pewnego stopnia z autopsji, ale po prawdzie o żadnym z nich nie mówi nic naprawdę wyjątkowego. Przede wszystkim informacje historyczne są mało przemyślane, a czasem nawet dość bałamutne. Na pewno nie można tej książki traktować jako krótkiego opracowania dziejów omawianych wyznań. Russell wplata w swoje rozważania dużo bardzo ogólnych uwag o dziejach Bliskiego Wschodu, tak że w sumie co rusz przewijają się tu wątki dobrze znane, a słabo powiązane z samym tematem. Autora wyraźnie fascynuje wielokulturowość tej części świata i funkcjonowanie różnych wiar, które dziś jest zagrożone. Jest w tej opowieści sporo nostalgii za dawnymi czasami, choć - może trochę paradoksalnie - Russell widzi przyczyny zmian w innych czynnikach niż ekspansja islamu, często w jego fundamentalistycznej wersji. Niepotrzebnie tak wiele miejsca poświęcił tu Autor swoim własnym podróżom, np. opis przejazdu przez granicę iracko-irańską nie ma żadnego związku z wymierającymi religiami. Spotkania z wyznawcami oraz rozmowy z nimi - to co innego. To wartościowe fragmenty tej książki. Ciekawe jest porównanie życia tych ludzi na Bliskim Wschodzie i na emigracji. W sumie kwestia ogromnej mobilności dzisiejszych społeczeństw wywiera ogromny wpływ na wiele spraw i dobrze, że Russell pokazał to choćby na przykładzie tych bliskowschodnich emigrantów. W sumie jednak liczyłem na więcej i książka mnie trochę zawiodła. Ujęcie historyczne jest naprawdę słabe, religioznawcze też nieszczególne, brak pięknej literacko narracji. Na plus na pewno dobór ciekawego tematu oraz wskazanie problemów omawianych wyznań w świecie współczesnym. Tomasz Babnis