Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Zagłada, zwana najczęściej Holocaustem (całopaleniem) lub Shoah (całkowitą zagładą, zniszczeniem) to zdaniem Bauera i innych badaczy zjawisko w historii ludzkości unikalne. Z punktu widzenia ofiar nie ma oczywiście różnicy, czy poniosły one śmierć w wyniku "jedynie" masowych mordów, ludobójstwa, czy tak jak Żydzi w latach 40. XX wieku ginęli jako przedstawiciele narodu, który zdaniem autorów i wykonawców Zagłady powinien w całości zniknąć z planety. Zrozumienie jak do tego mogło dojść, na czym polegała obłędna ideologia nazistów i jakie warunki musiały zaistnieć, aby wykonawcy i świadkowie Zagłady mogli w niej uczestniczyć to nieustający przedmiot refleksji dużej grupy badaczy. Bauer robi przegląd niektórych najbardziej znanych teorii Holocaustu. Zajmuje się też reakcjami ofiar, negując tezę o bezwolności Żydów, i to bynajmniej nie tylko przytaczając próby oporu zbrojnego, ale również opisując samoorganizację społeczności żydowskich spędzanych do getta i rolę, jaką w tym procesie odgrywały (lub mogły odgrywać) Judenraty. Ów "opór bez broni" nazywa amidą, czyli uświęceniem życia, i poświęca mu sporo miejsca "Wy, wasze dzieci i dzieci waszych dzieci nigdy nie bądźcie sprawcami (...) nigdy nie pozwólcie, abyście stali się ofiarami (...) nigdy, p r z e n i g d y nie bądźcie biernymi obserwatorami masowego mordu, ludobójstwa lub (oby się nigdy nie powtórzyła) tragedii podobnej do Zagłady." - tak Yehuda Bauer, izraelski badacz Holocaustu zakończył swoje przemówienie wygłoszone 27 stycznia 1998 roku w niemieckim Bundestagu. Książka kończy się Aneksem zwierającym to przemówienie. Nie jest to łatwa lektura i z pewnością dla czytelników nie-specjalistów nie wszystkie jej części będą równie interesujące. Zainteresowani judaizmem na pewno docenią rozdział Teologia, czyli Bóg chirurg. Ci, którzy z niepokojem obserwują Bliski Wschód i losy Izraela mogą chcieć dowiedzieć się jak według Bauera wyglądała droga Od Zagłady do państwa Izrael. Jest też w książce rozdział, którego tytuł nawet wśród szanownych kolegów profesora Bauera może wywołać lekkie zdziwienie: Problem gender: przypadek Gisi Fleischmann.