Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Gorzka powieść, a w zasadzie podzielony na trzy części wyrzut niemalże publicystyczny, skierowany przeciwko klerowi katolickiemu, tępiącemu na wszelkie sposoby styczniowych powstańców. Upierającemu się, że władza zwierzchnia - nieważne, czy polska, czy zaborcza - jest dana od Boga i nie należy się jej przeciwstawiać. Nie należy podnosić na nią ręki. Nigdy. W żadnej sytuacji. Jednak nawet jeśli książka ma mocną wymowę, popartą szeregiem konkretnych cytatów, to fabularnie pozostawia wiele do życzenia. Owszem, jest napisana piękną, bogatą polszczyzną, wzbogacona mnóstwem nietuzinkowych metafor, ale treść ma skąpą, umowną, nie tworzącą żadnej uchwytnej całości. Ot, najpierw niedobitki ostatniego oddziału, dowodzonego przez ekskomunikowanego wikarego Brzóskę, siedzą sobie i smętnie roztrząsają losy powstania. Potem Brzóska trafia na kurację do klasztoru, gdzie przez chwilę autorka proponuje szermierkę słowną z biskupem, przekonującym bohaterów, że opór wobec władzy jest wręcz zbrodnią. W końcu Brzóska i jego ostatni żywy kompan zostają ujęci i przyszykowani na szafot. Książka na pewno jest warta uwagi - choćby ze względu na zapomniane już dzisiaj postawy wielu kościelnych wielmożów - ale jest to już raczej pomnik minionej epoki.