Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Wspomnienia Zdzisława Chrząstowskiego podzielone są na dwie części, "Górne i durne" oraz "Na Murmań" i właśnie tytuł tych drugich niejako zachęcił mnie do kupna książki. Pierwszy tytuł odnosi się do młodości autora, który spędzał ją w majątku na Żmudzi oraz do okresu nauki w gimnazjum w Kownie. Jest to całkiem ciekawy, obraz życia zubożałej szlachty na Litwie. Pod płaszczykiem młodzieńczej sielanki czytelnik dostrzeże szereg ciekawostek dotyczących patriotyzmu polskich elit: wspomnienia o zesłanych przodkach, portrety nieżyjących członków rodzin na ścianach itp. Do tego dochodzi oczywiście opis rozrywek, które interesowały młodego panicza jak jazda konna czy polowanie. Interesujący jest również opis nauki szkolnej, dzięki czemu czytelnik może poznać w jaki sposób polska młodzież walczyła (albo czasami i nie) z rusyfikacją i jak odnajdowała się w kosmopolitycznej szkole. Druga część opowiada losy Chrząstowskiego - żołnierza, który po rozbrojeniu I Korpusu Polskiego, udaje się wraz z kilkoma towarzyszami do Archangielska, aby walczyć z siłami bolszewickimi. Trasa ta była naznaczona licznymi pułapkami, a na polskiego żołnierza często czekała śmierć. Wspomnienia Chrząstowskiego są o tyle ciekawe, że pokazują jak w praktyce wyglądała podróż z Bobrujska do Archangielska przez zrewolucjonizowaną Rosję - pod fałszywymi nazwiskami, pieszo, koleją oraz drogą rzeczną, pod ciągłą presją, aby nie zostać aresztowanym.