Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Gdzie jest prawda o nas samych: w oczach innych ludzi, czy w naszych wyobrażeniach o sobie? Co powoduje, że zakładamy maski i odgrywamy role niczym aktorzy w teatrze? I wreszcie, czy znamy samych siebie naprawdę? A może tylko pielęgnujemy w sobie pewien obraz, który nijak ma się do obiektywnej rzeczywistości? Takie pytania mógłby zadać Vigdis Hjorth, norweskiej pisarce, sam Wielki Gombro. „Song nauczycielki” to znakomite studium osobowości kobiety, która za sprawą pracy dyplomowej studenta, zobaczyła samą siebie sfilmowaną okiem kamery, która towarzyszyła jej przez kilka tygodni w codziennym życiu. W życiu Lotte niby nic się nie zmieniło- nadal prowadziła swoje wykłady o dramaturgii Bertolda Brechta, chodziła na leśne wyprawy, zbierała grzyby i wykonywała rutynowe czynności. Sama bohaterka zauważa jednak, że obecność studenta z kamerą powoduje, że zaczyna ona stale kontrolować swoje zachowania, chcąc wypaść jak najlepiej oraz zastanawia się, jak wygląda na tle innych wykładowców, biorących udział w eksperymencie filmowym. To powoduje, że zaczyna patrzeć na siebie „z boku” i staje się boleśnie świadoma swojej sztuczności i uwięzienia w przestarzałych formach. Dopiero konfrontacja z materiałem nagranym przez studenta doprowadza do frustrujących wniosków i powoduje gwałtowne zmiany w życiu Lotte. Bohaterka przechodzi od martwej teorii o konieczności pomagania innym, o której wiele mówiła w swoich wykładach, do praktyki. Stąd rysunek na bardzo subtelnej i wysmakowanej okładce: na pierwszym planie stos butów, a w tle maleńka figurka Brechtowskiej Matki Courage, ciągnącej swój wóz. Vigdis Hjorth konfrontuje w „Songu nauczycielki” dwa modele życia- takie, w którym widzimy wyłącznie siebie i te, w którym ważny staje się przede wszystkim drugi człowiek. W tym pierwszym mamy wielką potrzebę zaspokajania swoich potrzeb, a jedną z nich jest dobre zdanie o sobie. Dlatego, pławiąc się w dobrobycie, uprawiamy dobroczynność dla pozbycia się wyrzutów sumienia: wpłacamy datki na szlachetne cele, głosimy hasła humanitaryzmu i jesteśmy oburzeni postawą młodych ludzi, których nie wzrusza wielki gest bohaterki literackiej. Drugi model to konkretna działalność- często niewdzięczna, męcząca i niezauważana przez innych. Wymaga ona jednak rezygnacji z wygód i przyznania się do wcześniej uprawianego pozoranctwa. Ta powieść należy do tych niełatwych, burzących strefę komfortu, ale także intrygujących i angażujących intelektualnie. Bardzo mi się podobała, dlatego chętnie przeczytam „Spadek” tej autorki. A tym, którzy szukają w książkach pretekstów do dyskusji z samym sobą i lubią odważne tematy- polecam.