Jesteśmy społecznością, która kocha książki

W książce o intrygującym tytule „Ludzie, którzy jedzą ciemność” opisana jest autentyczna historia zaginięcia Lucie Blackman - młodej Brytyjki, która w 2000 roku wyjechała do Japonii, gdzie podjęła pracę w charakterze hostessy w japońskim klubie dla mężczyzn. Do jej obowiązków należało zabawianie rozmową gości, głównie biznesmenów i zestresowanych pracowników korporacji, oraz naciąganie ich na jak najdłuższe przebywanie w klubie, a zatem i na zapłacenie wysokich rachunków. Warto na wstępie wyjaśnić, że praca w charakterze hostessy była przeszczepieniem starodawnej japońskiej tradycji gejsz na współczesne, mocno konsumpcyjne uwarunkowania. Oprócz tego kobiety pracujące w tym zawodzie zobowiązane były do tzw. dohan, a więc spotkań na obiedzie z najwierniejszymi klientami. Dzięki temu uzyskiwały one dodatkowy zastrzyk gotówki. Właśnie z jednego z takich spotkań poza klubem bohaterka reportażu Richarda Lloyd Parry'ego nie wróciła. Po prostu zniknęła. „Ludzie, którzy jedzą ciemność” to szczegółowa, reporterska relacja z tej głośnej ówcześnie sprawy kryminalnej. Niestety, bez happy endu. Jeśli chodzi o styl autora, to muszę powiedzieć, że książka zbudowana jest naprawdę bardzo poprawnie. Mamy obszerny wstęp, prezentujący głównych bohaterów dramatu, mamy stopniowo budowaną atmosferę tajemnicy wokół sprawy zaginięcia Lucie, mamy wreszcie wejrzenie w japoński „mokry biznes”, a więc tamtejszy rynek usług erotycznych. Gdzieś w połowie książki następuje jednak ujawnienie sprawcy zaginięcia dziewczyny i od tego momentu intensywność narracji spada. Sporo miejsca zajmuje omówienie procesu oskarżonego o uprowadzenie i uśmiercenie dziewczyny, Jojiego Obary. To jedna z mocniej pokręconych części książki. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że momentami autor za bardzo wikła się w szczegóły rozprawy, a opowieść traci swój naturalny rytm i zaczyna się dłużyć. Na pewno może to zniechęcić część czytelników, którzy w momencie odkrycia kart przez autora, zupełnie stracą zainteresowanie tym, co było dalej. A owo „dalej” ciągnęło się przez ponad 8 lat procesu przed japońskimi sądami różnych instancji. W czym zatem upatrywałbym siły historii opisanej przez RLP? Otóż w mojej ocenie reportaż przybiera mocne cechy śledztwa psychologicznego. Autor, poprzez skrupulatność i szczegółowość opisów, próbuje nie tylko samemu wejść w psychikę opisywanych osób, ale także dać takową możliwość czytelnikowi. Dzięki temu zbrodnia na Lucie Blackman nie jest kolejną „anonimową” historią, w której można pobawić się w detektywa, ale psychologiczną próbą, w którą wypada się choć trochę zaangażować emocjonalnie. Tylko w tym ujęciu tytuł książki ma jakieś głębsze znaczenie. A przynajmniej ja staram się takowego doszukać, mając nadzieję, że nie jest on jedynie kolejnym zabiegiem marketingowym (o mocno przekłamanej okładce książki napisze na końcu, gdyż jest to „sprawka” wydawcy). Kim zatem są „ludzie, którzy jedzą ciemność”? To w gruncie rzeczy wszyscy główni bohaterowie książki. To rodzina Blackmanów, na czele z Lucie. Psychologiczny obraz naszkicowany przez autora przedstawia nam na pozór spokojną, brytyjską rodzinę, której szczęście nagle zostało zburzone przez zdradę męża. Oczywiście nie jest to do końca prawda, gdyż ze słów Tima Blackmana można się domyślić, że w związku tym od dłuższego czasu działo się źle. Efektem jest rozpad małżeństwa i konieczność dorastania trójki dzieci w warunkach narastającej wojny między rodzicami. Brak rodzinnego ciepła i oparcia skutkuje poważnymi konsekwencjami dla zdrowia psychicznego dzieci Blackmanów, a w szczególności najstarszej Lucie, która przedwcześnie musiała stać się osobą dorosłą. Musiała zaopiekować się rodzeństwem, przede wszystkim młodszą siostrą, ale także matką, która daleka była od obrazu odpowiedzialnej rodzicielki. Dziecko, które przedwcześnie staje się dorosłym, nigdy tak naprawdę nie przestanie być dzieckiem, czego dowodzi przykład Lucie, która wyrosła na dziewczynę niestabilną emocjonalnie, przesadnie zwracającą uwagę na swój wygląd zewnętrzny (kompleksy na punkcie figury i kształtu oczu),niepotrafiącą zapanować nad swoimi potrzebami (zakup łóżka księżniczki),przez co szybko popadła w długi, ale przede wszystkim nie wiedzącą, czego chce od życia. Próbując łatwy rozwiązań i szybko wycofując się z tych zbyt trudnych, koniec końców trafia do Japonii (choć tak naprawdę nie chce tam jechać, ale ulega namowie najlepszej przyjaciółki),gdzie podejmuje pracę w roli hostessy, licząc na łatwy zarobek. Ale także i tutaj nie idzie jej za dobrze, czego efektem są powtarzające się nastroje depresyjne. Dopiero poznanie amerykańskiego żołnierza oraz nowego, bogatego klienta zdaje się zwiastować lepszą passę w jej życiu. Cóż bowiem złego może się stać w najbezpieczniejszym mieście świata? Autor stawia tezę, że Lucie Blackman miała najzwyczajniej w świecie pecha, gdy na jej drodze pojawiła się osoba Jojiego Obary, wielokrotnego gwałciciela i przypadkowego mordercy. Człowieka nie zostawiającego za sobą żadnych wyraźnych śladów, a do tego posiadającą nie tylko patologiczną osobowość, ale także ogromne pieniądze. To niebezpieczne połączenie. Uważny czytelnik nie może jednak oprzeć się wrażeniu, że Lucie nie pomogła swojemu szczęściu, nie zachowując zasad zdrowego rozsądku. Skuszona wizją łatwego uzyskania własnego telefonu komórkowego, godzi się pojechać w nieznane z nowopoznanym klientem. Zdawałoby się, że obraz pociesznych Japończyków, którzy lubią posiedzieć z zagranicznymi dziewczynami w klubie, bardzo skutecznie uśpił instynkt samozachowawczy nie tylko Lucie, ale także innych hostess. Właśnie to wykorzystywał Obara, aby realizować swoje wynaturzone cele. Ciemność zatem czai się w bohaterach tej książki. Jest obecna w Lucie, w osobie jej mordercy, nawet w osobie jej ojca, którego zachowanie jest tak niepasujące do roli skrzywdzonego rodzica, że aż wzbudzające podejrzenia. Tym bardziej, że w pewnym momencie godzi się on przyjąć od Obary pieniężne zadośćuczynienie (co ważne, nie jest to zasądzone przez sąd odszkodowanie),pod warunkiem podpisania pisma, w którym stawia mordercę swojej córki w nieco lepszym świetle. Próba usprawiedliwienia przez autora tego posunięcia jest jednym z najsłabszych i najbardziej wątpliwych fragmentów książki. Tak na marginesie, trudno nie odnieść wrażenia, że sympatia autora w małżeńskim sporze Blackmanów jest jednak wyraźnie przechylona na stronę Tima. Tak jakby uległ jego czarowi osobistemu. Tylko pamiętać trzeba, że mówimy o człowieku, który zdradził swoją żonę, opuścił dzieci, a kontakt z Lucie odnowił stosunkowo niedawno przed jej wyjazdem do Japonii. Jeśli nie dostrzegamy tutaj ludzkiej ciemności, wolno zapytać, czym ona w takim razie jest? Myślę, że odczytywanie książki w tym sensie, a więc poprzez wykorzystanie danych dostarczanych przez autora do stworzenia obrazu psychologicznego poszczególnych postaci dramatu, jest czymś bardzo interesującym. Dzięki temu opisana przez RLP sprawa nie jest tylko historią prawdziwej zbrodni, ale także zapisem prawdziwego życia przed, w trakcie i po jej zaistnieniu. To powiązanie losów ludzkich z konkretnym faktem, aby ukazać złożoność i nieprzewidywalność życia. W tym wypadku skomplikowanego dodatkowo przez bezsensowną zbrodnię. W takim ujęciu morderca nie jest tylko mordercą, ale jest także ofiarą życiowego procesu, który stworzył go takim, jakim był. Koreańczykiem odrzuconym przez japońskie społeczeństwo, synem stłamszonym przez rodzinę, zakompleksionym sybirakiem nie potrafiącym osiągnąć satysfakcjonujące go bliskości bez zastosowania środków znieczulających. Nawet jeśli uwzględnimy, że jego zabójstwa były niezamierzone i przypadkowe, nie zmienia to w niczym faktu, że, koniec końców, mamy do czynienia z mordercą. Kilka słów jeszcze o okładce książki, gdzie wydawca chyba odrobinę przesadził, jeśli chodzi o reklamę „Ludzi, którzy jedzą ciemność”. Najczystszą manipulacją jest oczywiście slogan: „Tokio – miasto mężczyzn, którzy nienawidzą kobiet”. A „Są narkotyki, jest seks, jest zbrodnia” brzmi jak odwołanie do najniższych ludzkich instynktów, byle tylko sprzedać książkę. O wiele bardziej stonowane są wyrywki z Joanny Bator, która lepiej oddaje treść książki. Swoją droga, ciekawe na ile historia opisana przez RLP stała się inspiracją dla „Wyspa łza” tejże pisarki, gdzie rusza ona śladami zganionej Sandry Valentine? Ale to takie skojarzenie na marginesie. Tak czy inaczej, „Ludzie, którzy jedzą ciemność” to bardzo ciekawy reportaż, ale adresowany do specyficznego odbiorcy. Osoby poszukujące zagadki kryminalnej z dreszczykiem, dość szybko poczują się zawiedzione. Mimo że autor wykonał naprawdę dobrą robotę i umiejętnie buduje napięcie wokół tej historii, nie uznał on ujawnienia zbrodniarza za jej ostateczne zamknięcie. Wręcz przeciwnie, dla niego jest to etap pośredni do kontynuowania swojej opowieści o ciemności tkwiącej w człowieku i o tym, jak się ona przejawia w prawdziwym życiu. Dlatego według mnie książkę RLP polubią przede wszystkim osoby, które szukają psychologicznej głębi. To także ciekawe źródło do poznania pewnej mało znanej strony japońskiego społeczeństwa, choć jest ono tutaj naszkicowane niejako na marginesie historii zaginięcia Lucie, o czym należy pamiętać. Przy uważnej lekturze można jednak uzyskać z książki sporo ciekawych informacji.