Zacznijmy od Dana Browna – czemu autor „Kodu Leonarda Da Vinci” czy najnowszego w jego dorobku „Inferna” zawdzięcza swój sukces? Jego proza to przecież nic nadzwyczajnego, literacko są to teksty bardzo słabe, uciekające się do prostych (niekiedy prostackich) sztuczek, jak choćby powtarzalny schemat akcji (Langdon ucieka, dociera do ukrytej w historycznym miejscu wskazówki, rozszyfrowuje przeznaczoną dla niego wiadomość, a w tym czasie pościg go dogania i profesor znowu musi wiać) czy kończenie niemalże każdego rozdzialiku cliffhangerem, a więc punktem największego napięcia. A jednak – czytają go miliony, urzeczone… tymi sztuczkami właśnie, przede wszystkim zaś tym, jak Brown przepracowuje historię i czyni Roberta Langdona naszym przewodnikiem po zabytkach architektonicznych i przeszłości kolejnych miast. I tak na przykład „Inferno” to słaba powieść, ale po jej przeczytaniu miałem ogromną ochotę wybrać się do Florencji na wycieczkę śladami Langdona.

Neil Gaiman jest nieco do Dana Browna podobny. Wprawdzie jest od niego o klasę lepszy warsztatowo, zdecydowanie też bardziej kreatywnie podchodzi do fabuły, podobnie jednak jak autor „Kodu…” najlepiej sprawdza się w roli przewodnika, odkrywającego przed nami inną warstwę otaczającego nas świata, co czyni najczęściej sięgając po cudze opowieści i wplatając je we własne historie. Pomyślcie – Brown zabiera swoich bohaterów w szaleńczą gonitwę po historycznych lokacjach, opowiadając o przeszłości tego, co nas otacza, od budynków, przez dzieła sztuki, czy po prostu przywołując rozegrane w danym miejscu ważne wydarzenia. Co zaś robi Gaiman w „Nigdziebądź” czy „Amerykańskich bogach”? Opowiada o przeszłości tego, co nas otacza, od budynków, przez dzieła sztuki, czy po prostu przywołuje rozegrane w danym miejscu ważne wydarzenia, z tą różnicą, że zdecydowanie częściej odwołuje się nie do historii, ale do mitów, podań ludowych, wierzeń, czy też sam coś dopowiada, wypełniając rzeczywistość niezwykłością. Nie chcielibyście ruszyć po Stanach śladami bohaterów powieści „Amerykańscy bogowie”? Nie myśleliście o wizycie w Londynie i odnalezieniu w nim Londynu Pod? Mnie kusi idea jeżdżenia metrem od Islington do Shepard’s Bush, a potem do Knightsbridge (choć tego ostatniego trochę bym się bał).

Gdyby więc Dan Brown ogłosił, że jego kolejną książką będzie nie powieść, ale autentyczny przewodnik po, dajmy na to, Watykanie, wszyscy pokiwaliby ze zrozumieniem głowami – przecież on już to robił, tym razem po prostu wytnie więc z równania Langdona. Tak samo nikogo na świecie nie zaskoczyłaby chyba wieść, że Neil Gaiman stworzył własny przewodnik po Londynie, na każdym kroku przywołujący związane z danym miejscem miejskie legendy.

Dlatego informację o powstaniu „Mitologii nordyckiej” przyjąłem spokojnym To oczywiste, Panie Gaiman.

Przecież on tę książkę pisał od lat, a przynajmniej się do tego przygotowywał. Przecież Neil Gaiman i retelling, czyli opowiadanie na nowo znanych historii, idą w parze jak Warszawa i smog. Przecież Odyn, Loki i Thor byli już przez niego opisywani, czy to w „Amerykańskich bogach”, czy choćby w komiksach Marvela ze scenariuszem Brytyjczyka (Gaiman przyznaje, że fascynacja tą mitologią zaczęła się u niego od komiksów z Thorem). Przecież jego styl, tak charakterystyczny, prowadzący czytelnika przez opowieść niczym bajanie siedzącego przy ognisku gawędziarza, nawiązuje właśnie do języka mitów, baśni i legend. (Dzięki temu „Mitologia…” najlepiej brzmi, gdy tekst ktoś nam czyta – w oryginalnym audiobooku robi to sam Gaiman, w polskim zaś Zbigniew Zamachowski.)

Szkoda więc, że ta naturalna dla Gaimana książka wypadła słabiej, niż można się było spodziewać. Wszystko przez to, że autor mało dał tu od siebie fabularnie, tylko nieco dłubiąc w oryginalnych mitach i choćby wzmacniając role postaci kobiecych. A przecież retellingi w jego wykonaniu, znane z „Sandmana”, którymi ten wybitny komiks był nafaszerowany, czy z opowiadań, jak na przykład świetne „Śpiąca i wrzeciono”, były unikatowe, bo autor bardzo dużo zmieniał, trzymając się ducha historii, swobodnie w niej jednak mieszając.

Tymczasem „Mitologia nordycka” do mitów nordyckich ma się tak, jak cover piosenki pop-rockowej nagrany ze zmianą w postaci wprowadzenia gitary akustycznej – niby inne brzmienie, ale tylko odrobinę.

Neil Gaiman napisał więc coś w rodzaju syntezy mitów nordyckich, od opisania stworzenia świata, aż po jego koniec w Ragnaröku, z naciskiem położonym przede wszystkim na poczynania Thora i Lokiego, a także Odyna. „Mitologia…” jest krótka, bo to ledwie dwieście czterdzieści stron, co niestety czuć – książka kończy się, zanim czytelnik zdąży poczuć, że naprawdę zagłębił się w ten świat.

Zmarnowano więc tu sporą szansę. Przynajmniej tak widzę to ja, czyli ktoś, kto mity nordyckie generalnie zna (a przecież to żadna wiedza tajemna), i od Neila Gaimana oczekiwałby, że dostanie mitologię właśnie gaimanowską, opartą na znanym i lubianym, ale jednak nową, przede wszystkim wnoszącą coś świeżego do tych opowieści. Bo w tej wersji książka ta w pełni przemówi wyłącznie do laików, którym trzeba tłumaczyć, kim jest Wszechojciec.

Rzecz jasna bardzo prawdopodobnym jest to, że dokładnie tak Gaiman to zaplanował – że uznał, iż skoro przez tyle lat i książek przerabiał opowieści o Thorze czy Odynie na różną modłę, to tym razem opowie je takimi, jaki były, uwspółcześniając tylko język, bo celem była tu popularyzacja tych pierwotnych wersji.

W takim razie ja wciąż czekał będę na „Mitologię nordycką wg. Neila Gaimana”, odważniejszą, świeższą i przez to potencjalnie o wiele ciekawszą.